آيا انسان در تقديم و تأخير و چگونگي مرگ خود نقشي دارد؟
در يك جواب كلي، پاسخ به پرسش فوق مثبت است، يعني انسان ميتواند با اختيار و اراده، مرگ خود را جلو يا عقب بيندازد، آن را آسان يا سخت كند و ...

توضيح مطلب اين است كه دو دسته عوامل به طور كلي در مرگ و حيات، سلامت و بيماري، وسعت روزي و تنگي آن، سعادت و شقاوت فرد، عزت و ذلت دنيوي و اخروي او و ... مؤثر است:
عوامل مادي از قبيل تلاش و كوشش يا تنبلي و بي حالي، كم خوري يا پرخوري، دارو و درمان و يا بي توجهي و ناپرهيزي و ...

عوامل معنوي مانند دعا، صدقه، صله رحم، توكل به خدا، توسل به اولياء خدا، احسان و نيكي و يا گناه، نفرين، قطع رحم، اعراض از ياد خدا، حق ناسپاسي و حق كشي نسبت به صاحبان حق به ويژه والدين و معلم و همسايه و مانند آن و ...

در اينجا به عنوان نمونه رواياتي كه بيانگر تأثير برخي عوامل مذكور در مرگ و حيات انسان است، نقل مي شود:
1. امام صادق (ع) فرمود:
«كساني كه به سبب گناهان مي ميرند بيشتر اند از كساني كه به سبب سر رسيدن عمر مي ميرند و كساني كه به سبب احسان و نيكي خود عمر مي كنند بيشترند از كساني كه از عمر خود مصرف مي كنند.»1
پس انسان مي تواند با ارتكاب گناه مرگ خود را جلو بيندازد و يا با احسان و نيكي آن را عقب اندازد.
برخي گناهان در اين زمينه تأثير بيشتري دارند، چنانكه فحشا و زنا چنين است.

2. پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود:
«اي علي! زنا شش پيامد دارد: سه در دنيا و سه ديگر در آخرت. پيامدهاي دنياييش اين است كه آبرو را مي برد، مرگ را شتاب مي بخشد، روزي را مي برد و پيامدهاي آخرتش عبارت است از: سختگيري در حسابرسي، خشم خداي رحمان و جاودانگي در آتش.»2

3. از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده است كه پيامبر(ص) فرمود:
«هرگاه زنا زياد شود، مرگ ناگهاني افزايش مي يابد.»3

4. پيامبر (ص) فرمود:
«دعا قضاء را بر مي گرداند هرچند محكم شده باشد.»4

5. امام صادق(ع) فرمود:
«از حالقه بپرهيزيد، زيرا آن مردم را به مرگ مي كشاند، رواي پرسيد: حالقه چيست؟ امام(ع) فرمود: قطع رحم.5»

6. امام باقر (ع) فرمود:
«صله رحم اعمال را پاكيزه مي كند و دارايي ها را فزوني مي بخشد و بلا را دفع مي كند و حسابرسي را در قيامت آسان مي كند و مرگ را به تأخير مي اندازد.»6

7. درباره ستم امام صادق(ع) فرمود:
«هركه ستمي كند، در جان و يا مال و يا فرزند گرفتار خواهد شد.»7

پي نوشت:
1. مستدرك الوسيله، ج1،ص 327، باب 40
2. بحار، ج79، ص22
3. همان ص 27
4. كافي، كتاب الدعا، باب الدعا يرد القضا ح6
5. كافي كتاب الايمان و الكفر، باب قطيعة الرحم، ح2
6. كافي ج2 ص 150
7. كافي، همان، باب ظلم، حديث9